Βραυρών

Αρχαιολογικός τόπος στη νότια ακτή της Αττικής, στον κολπίσκο της Βραώνας, που διασχίζεται από τον μικρό ποταμό Εράσινο. Η Β. ανήκε στα 12 αρχαία κράτη της Αττικής. Αρχαιολογικά ευρήματα πιστοποιούν ότι υπήρχε στη θέση αυτή οικισμός από τη νεολιθική περίοδο, ο οποίος αναπτύχθηκε ιδίως στη μεσοελλαδική και στη μυκηναϊκή εποχή. Στον λόφο όπου βρισκόταν αυτός ο οικισμός (κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου) οι ανασκαφές του Λ. Παπαδημητρίου αποκάλυψαν το ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, η οποία στη Β. συνδεόταν στενά με την Ιφιγένεια, ώστε πολλοί θεωρούν την τελευταία (Ιφιγένεια) παλαιότερη θεότητα που αντικαταστάθηκε και συγχωνεύτηκε με την πρώτη. Αρχικά η θεότητα αυτή ήταν προστάτιδα των γεννήσεων και λατρευόταν σε σπηλιά, όπως συνήθως οι θεές των γεννήσεων (π.χ. Ειλείθυια). Πραγματικά, στη Β. βρέθηκε η λατρευτική σπηλιά και τα ευρήματα μαρτυρούν ότι τελούσαν σε αυτήν λατρευτική τελετή από τον 8o-7o αι. π.Χ. Όταν αργότερα γκρεμίστηκε η είσοδος της σπηλιάς, χτίστηκε στη θέση αυτή ένα μικρό ιερό και κοντά σε αυτό η ιερά οικία της ιέρειας της Αρτέμιδος, ενώ στον λεγόμενο τάφο της Ιφιγένειας αφιερώνονταν τα ενδύματα γυναικών που πέθαιναν κατά τον τοκετό. Ήδη τον 6ο αι. π.Χ. υπήρχε ναός, επάνω στον οποίο χτίστηκε τον 5o αι. ο δωρικός ναός της θεάς και συγχρόνως με αυτόν ο τοίχος που περιέβαλε το ιερό. Κατά τα τέλη του 5ου αι. (περ. 420 π.Χ.), το ιερό της Αρτέμιδος επεκτάθηκε σημαντικά με την οικοδόμηση μιας μεγάλης στοάς σε σχήμα Π, η οποία δημιούργησε έτσι μια κεντρική αυλή του ιερού. Η στοά στο βόρειο και δυτικό σκέλος της είχε δωμάτια (έξι στο βόρειο και τρία στο δυτικό). Πέρα από τα βόρεια δωμάτια υπήρχε ένας μεγάλος ενιαίος χώρος που χρησίμευε πιθανότατα για την τοποθέτηση αφιερωμάτων. Τα δωμάτια φαίνεται ότι χρησίμευαν είτε για τη διαμονή των προσκυνητών είτε πιθανότατα των μικρών που ήταν αφιερωμένα στη θεά και ονομάζονταν άρκτοι. Πολυάριθμα χαριτωμένα αγάλματα παιδιών 5-10 ετών καθώς και ανάγλυφα, που βρέθηκαν στον βόρειο αυτό χώρο και τα οποία χρονολογούνται από τον 4o αι. π.Χ., δείχνουν ότι ήταν ζωντανή η παράδοση να αφιερώνονται στη θεά παίδες που ονομάζονταν άρκτοι. Η παράδοση αναφέρει ότι αυτό γινόταν για να εξιλεώσουν τη θεά, επειδή κάποτε της είχαν σκοτώσει μια ιερά άρκτο. Δυτικά της αυλής σώζεται μια μικρή γέφυρα. Στη Β. τελούσαν κάθε πέντε χρόνια γυναικεία γιορτή, κατά την οποία γίνονταν και ραψωδικοί αγώνες. Η πομπή ξεκινούσε από το Βραυρώνιον, το θυγατρικό ιερό της Αρτέμιδος Βραυρωνίας, που βρισκόταν στην Ακρόπολη των Αθηνών, ΝΑ από τα Προπύλαια. Από τη Β. καταγόταν ο Πεισίστρατος καθώς και η οικογένεια του Μιλτιάδη και του Κίμωνα, που ήταν αντίπαλή του. Η αντίθεση των δημοκρατικών προς την τυραννία του Πεισίστρατου ήταν η αιτία που ύστερα από τη μεταπολίτευση του Κλεισθένη η Β. δεν αποτέλεσε ιδιαίτερο δήμο αλλά ανήκε στον δήμο των Φιλαϊδών. Σε μικρή απόσταση από το ιερό αποκαλύφθηκε μια μεγάλη παλαιοχριστιανική βασιλική (6ος αι. μ.Χ.) που διατηρεί πολύ καλά το αρχικό της σχέδιο (εξαιρετικά ενδιαφέρον), επειδή τον επόμενο κιόλας αιώνα ερειπώθηκε. Άγαλμα «άρκτου», που βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Βραυρώνας και χρονολογείται από τον 4ο αι. π.Χ. Αναθηματικό ανάγλυφο από τη Βραυρώνα (4ος αι. π.Χ.), με τον Δία, τη Λητώ, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη (Μουσείο Βραυρώνας). Γενική άποψη του αρχαιολογικού χώρου της Βραυρώνας. Στη θέση αυτή υπήρχε οικισμός από τη νεολιθική εποχή. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν το ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος (φωτ. Ι. Ντεκόπουλου). Ο αναστηλωμένος ναός της Άρτεμης στη Βραυρώνα.